ZAŁĄCZNIK 2

Słownik terminologii Związanej z protokołami i inwentaryzacjami GHG

 

Cel słownika

 

• Wprowadzenie nowych uczestników do terminologii stosowanej w Międzynarodowym protokole analizy emisji gazów cieplarnianych w samorządzie lokalnym (IEAP) i róŜnych dokumentach technicznych związanych z opracowaniem wykazów GHG w samorządach lokalnych.

• Opracowanie spójnego języka związanego z protokołami i wykazami GHG przez wszystkich uczestników projektu.

• Jeśli stosowne, szczegóły dotyczące obszarów, w których standardowa terminologia moŜe róŜnić się dla danego kraju, zostaną zawarte w dodatku krajowym do IEAP.

• Tekst pisany kursywą odnosi się do innych terminów wymienionych w słowniku

• Więcej terminologii dotyczącej UNFCCC, IPCC, Protokołu z Kioto lub systemów handlu

emisjami znaleźć moŜna na stronie: http://www.carbonpositive.net/viewarticle.aspx?articleID=44

 

 

Terminologia dotycząca protokołów, wykazów i miar

 

Ograniczanie: Dotyczy potencjalnych lub rzeczywistych redukcji emisji gazów cieplarnianych po wdroŜeniu działania. Zamiast „ograniczanie” często stosuje się słowo „redukcja”.

 

Analiza: Badanie emisji gazów cieplarnianych w sektorze na podstawie danych technicznych oraz jasno wyraŜonych załoŜeń. „Analiza” stosowana jest w celu opisania pomiaru i raportów z emisji gazów cieplarnianych z segmentu społecznego. [NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe w przypadku segmentu działań samorządowych stosowane jest słowo „Inwentaryzacja”.]

 

Emisje antropogeniczne: Emisje GHG pochodzące z działalności człowieka.

 

Atmosfera:  Gazowa osłona otaczająca planetę. Atmosfera Ziemi składa się z azotu (N2, 78%), tlenu (O2, 21%) oraz argonu (Ar, 0,93%), a takŜe wielu innych, bardzo wpływowych składników, w tym wody (H2O, 0-1%) oraz gazów cieplarnianych, ozonu (O3, 0,00006%) i dwutlenku węgla (CO2, 0,038%).

 

Rok bazowy: Określany teŜ jako linia podstawowa; jest to rok, za który jest opracowywana inwentaryzacja emisji roku bazowego i analiza społeczna. Zaleca się, aby jako rok bazowy (lata bazowe) wybierano rok, dla którego moŜna uzyskać najbardziej kompletne dane. MoŜe to być rok finansowy lub kalendarzowy, jednak samorządy lokalne mogą preferować dopasowanie roku bazowego z kalendarzowym stosowanym przez rządy krajowe do celów raportowania w związku z protokołem z Kioto i UNFCCC. MoŜna wybrać róŜne lata jako rok bazowy aktywności społeczeństwa i aktywności samorządu.

 

Dwutlenek węgla (CO2): Gaz niezbędny dla organizmów Ŝywych; uwalniany podczas oddychania i usuwany z atmosfery podczas fotosyntezy w roślinach zielonych. Udział CO2 w atmosferze zwiększył się o około 25% od rozpoczęcia spalania węgla i ropy na duŜą skalę. Ilość atmosferycznego CO2 zmienia się w zaleŜności od pory roku, a oceany zawierają wielokrotnie więcej rozpuszczonego gazu CO2 niŜ atmosfera.

 

StęŜenie dwutlenku węgla: StęŜenie CO2 w atmosferze wynoszące 353 ppmv (części na milion objętości) w roku 1990 jest obecnie o 25% większe niŜ wartość sprzed rewolucji przemysłowej (1750-1800) wynoszącej około 280 ppmv i jest w tej chwili najwyŜsze od co najmniej 160 000 lat. StęŜenie CO2 wzrasta w tempie około 1,8 ppmv (0,5%) rocznie z powodu emisji antropogenicznych.

 

RównowaŜnik dwutlenku węgla (CO2e): To pojęcie słuŜące do porównywania Potencjału globalnego ocieplenia lub „natęŜenia cieplarnianego” róŜnych gazów cieplarnianych. Emisje kaŜdego z gazów cieplarnianych są konwertowane na tony równowaŜnika dwutlenku węgla (tCO2e) poprzez pomnoŜenie cięŜaru kaŜdego z emitowanych gazów przez Potencjał globalnego ocieplenia danego gazu.

 

Chlorofluorowęglowodór (CFC): Związek węgla podobny do tetrachlorku węgla (CCl4) lub metanu (CH4), jednak zawierający pewną ilość chloru i fluoru. Gazy te nie są trujące i obojętne w zwykłych temperaturach oraz łatwo skraplają się pod ciśnieniem, dzięki czemu doskonale nadają się do uŜytku jako czynniki chłodnicze, rozpuszczalniki, środki spieniające oraz w aerozolach. Chlorofluorowęglowodory (CFC) nie występują w naturze; są produkowane syntetycznie; wykorzystywane w wielu procesach przemysłowych, a takŜe jako propelenty w preparatach aerozolowych. Niestety uszkadzają one warstwę ozonową atmosfery. Produkcja i stosowanie CFC jest obecnie regulowana porozumieniem międzynarodowym (Protokół Montrealski).

 

Miasta w celu ochrony klimatu (CCP): Oznacza międzynarodową kampanię CCP opracowaną i sterowaną przez ICLEI – Samorządy lokalne dla zrównowaŜonego rozwoju

(ICLEI). W niektórych krajach kampania ta nazywa się Społeczności na rzecz ochrony klimatu.

 

Zmiana klimatu: Preferowany termin na określenie efektu i wpływów zatrzymywania ciepła w dolnej części atmosfery w wyniku absorpcji i odpromieniowania z chmur i gazów (np. para wodna, CO2, CH4 i CFC) długofalowego promieniowania ziemskiego. Wchodzące promieniowanie krótkofalowe, w tym światło widzialne i ciepło jest wchłaniane przez materiały, które następnie zaczynają działać jak ciała doskonale czarne odpromieniowujące energię z większą długością fali. Niektóre substancje (np. CO2) absorbują promieniowanie długofalowe, są przez nie podgrzewane, a następnie same rozpoczynają promieniowanie długofalowe we wszystkich kierunkach, w tym częściowo do dołu. „Zmiana klimatu” to termin preferowany w stosunku do pojęć „efekt cieplarniany” lub „globalne ocieplenie” na określenie efektów antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych.

 

Segment aktywności społeczności: Odnosi się do miasta, okręgu lub regionalnego obszaru geopolitycznego zajmowanego przez samorząd lokalny, tj. obszar w granicach samorządu lokalnego. Segment aktywności społeczności zawiera następujące sektory: mieszkaniowy, komercyjny, przemysłowy, transport, odpady i inne (w tym rolniczy).

 

Segment korporacyjny: Patrz Segment aktywności samorządowej.

 

Porozumienie burmistrzów: Zobowiązanie miast-sygnatariuszy do przekroczenia celów polityki energetycznej UE pod względem redukcji emisji CO2 poprzez zwiększenie wydajności energetycznej oraz czystsze metody produkcji i uŜytku energii. Sygnatariusze zobowiązują się do implementacji planu działania na rzecz zrównowaŜonej energii, w tym wykonania inwentaryzacji emisji względem roku bazowego. Aby uzyskać więcej informacji, patrz http://www.eumayors.eu/

 

Emisje: Emisje gazów cieplarnianych

 

Wskaźniki emisji: Miara ilości CO2e emitowanego na jednostkę zuŜytej energii (na kaŜde źródło paliwa lub ilość zuŜytej elektryczności) albo na kaŜdą jednostkę odpadów wywiezionych na wysypisko. Połączony wskaźnik emisji moŜe określić wartość CO2e; moŜna teŜ zastosować osobne wskaźniki CO2, CH4 i N2O dla kaŜdego paliwa.

 

Analiza emisji: Protokół międzynarodowy (IEAP) wymaga utworzenia inwentaryzacji roku bazowego dla Segmentu aktywności samorządowych oraz analizy emisji dla Segmentu aktywności społeczności dla kaŜdego samorządu lokalnego. (Aby uzyskać więcej informacji na temat IEAP, patrz Protokół).

 

Dojazdy pracowników: Rodzaj transportu wykorzystywany przez pracowników rady miejskiej podczas dojazdów do i z pracy. Nie naleŜy tu zaliczać dojazdów pojazdami wchodzącymi w skład floty pojazdów rady, poniewaŜ ten typ dojazdów analizuje się w ramach sektora „Flota pojazdów”.

 

Udział własny:  Problem graniczny dotyczący inwentaryzacji związanych z działalnością podmiotu o własności całkowitej lub częściowej zgodnie z udziałem własnym w tym podmiocie. Samorządy lokalne powinny zgłaszać emisje zgodnie z własnym poziomem kontroli lub udziałem w podmiocie. Jeśli podmiot jest dzielony między samorządami lokalnymi emisje powinny być zgłaszane na podstawie uzgodnionej bazy, np. udziału, kontroli lub innego elementu gwarantującego raportowanie całości emisji bez zagroŜenia ich podwójnym zliczaniem. Patrz teŜ Kontrola operacyjna lub Kontrola finansowa albo więcej informacji w Protokole lub Dodatku krajowym.

 

Kontrola finansowa: problem graniczny dotyczący inwentaryzacji związanych z działaniem podmiotu, który moŜe nie naleŜeć do samorządu lokalnego, ale samorząd posiada pełną władzę wprowadzania i implementacji swoich programów działania. Samorządy lokalne zdające raporty zgodnie z kontrolą finansową będą odpowiedzialne za raportowanie emisji ze 100 procent aktywności, nad którą mają kontrolę finansową. Patrz teŜ Kontrola operacyjna lub Udział albo więcej informacji w Protokole lub odpowiednim Dodatku krajowym.

 

Rok prognozowany: Rok, dla którego uczestniczące samorządy lokalne przeprowadzają analizę prognozowanych emisji. Zaleca się, aby rok był odpowiedni do standardowych lub lokalnych okresów planowania samorządu.

 

Struktura: Proces redukcji GHG, do którego przystępują uczestnicy z samorządów lokalnych po przyłączeniu się do Projektu LAKS.

 

Globalne ocieplenie: Patrz Zmiana klimatu.

 

Potencjał globalnego ocieplenia (GWP): Miernik siły gazów cieplarnianych umoŜliwiający ich porównywanie. Np. GWP w przypadku CO2 wynosi 1 a GWP dla CH4 wynosi 21, co oznacza, Ŝe CH4 jest 21 razy silniejszym gazem cieplarnianym niŜ CO2, dlatego 1t CH4 = 21tCO2e.

 

Segment aktywności samorządowej: Dotyczy emisji z aktywności samorządu lokalnego, w tym placówek i pojazdów naleŜących do samorządu lub kierowanych przez niego. Segment aktywności samorządowej zawiera następujące sektory: budynki, flota pojazdów, dojazdy pracowników, woda/ścieki, oświetlenie publiczne (uliczne), ścieki i inne (w tym rolnictwo, jeśli dotyczy). Ten segment jest nieraz określany jako Segment korporacyjny.

 

Elektryczność ekologiczna: Określana teŜ jako Zielona energia; jest to mechanizm, w którym samorząd lokalny samodzielnie wytwarza energię z zasobów odnawialnych albo wybiera opłacanie dodatkowych kosztów (premii) za elektryczność ze świadectwem produkcji ze źródeł w 100% odnawialnych. Elektryczność ekologiczną naleŜy rejestrować w odpowiedniej części narzędzia do inwentaryzacji, tak aby zuŜywana elektryczność była ewidencjonowana. Jednak współczynnik emisji jest znacząco niŜszy w porównaniu z elektrycznością sieciową.

 

Efekt cieplarniany: Patrz Zmiana klimatu.

 

Gazy cieplarniane (GHG): Gazy zmniejszające ilość promieniowania ziemskiego uwalnianego do przestrzeni kosmicznej, powodując ocieplanie dolnej części atmosfery oraz powierzchni Ziemi. StęŜenie najwaŜniejszych antropogenicznych gazów cieplarnianych, dwutlenku węgla (CO2) juŜ podniosło się o 25% od początku uprzemysłowienia, w szczególności w związku ze spalaniem paliw kopalnych. Ponadto wycinanie lasów powoduje zachwianie równowagi pomiędzy wchłanianiem i uwalnianiem CO2 przez roślinność. Inne gazy cieplarniane uwalniane do atmosfery w coraz większej ilości to metan (CH4), tlenek azotu (N2O) i chlorofluorowęglowodory (CFC, np. fluorowęglowodory, perfluorowęglany i heksafluorek siarki).

 

Emisje gazów cieplarnianych: Uwalnianie gazów, np. CO2 jako bezpośredni wynik aktywności samorządu i społeczeństwa, np. ze spalania benzyny, uwalniania CH4 z wysypisk oraz pośrednie emisje gazów cieplarnianych wynikające z uŜywania elektryczności pochodzącej ze źródeł nieodnawialnych, np. węgla.

 

Substancja fluorowcowana: W kontekście zmiany klimatu odnosi się do związków chlorowanych i fluorowych (CFC, HCFC) powstających podczas łączenia fluorowców (szczególnie chloru i fluoru) z cząsteczkami węglowodorów, przez co stają się one „fluorowcowane”.

 

HCFC: hydrochlorofluorowęglan: Patrz chlorofluorowęglowodór.

 

HFC: fluorowęglowodory: Patrz chlorofluorowęglowodór.

 

IEAP: Patrz Protokół.

 

Wskaźnik: Środek do porównywania zuŜytej energii lub emisji uwalnianych przez budynki lub placówki albo pojazdy o róŜnych funkcjach i wielkości. Patrz część 2.6.4

 

Inwentaryzacja: Szczegółowy, podzielony na pozycje raport emisji gazów cieplarnianych pochodzących z róŜnych paliw i dotyczący róŜnych sektorów. „Inwentaryzacja” to termin słuŜący do określenia pomiarów i raportowania emisji związanych z Segmentem aktywności samorządowych. [Słowo „Analiza” odnosi się do raportu emisji dla Segmentu społeczności.]

 

LAKS: Oznacza Lokalną odpowiedzialność za realizację celów protokołu z Kioto; projekt mający na celu pomoc wybranym miastom europejskim w zmierzeniu inwentaryzacji oraz w implementacji ich celów redukcji GHG. Projekt LAKS jest współfinansowany przez LIFE+, Instrument finansowy Wspólnoty Europejskiej dla ochrony środowiska.

 

Lokalny plan działania (LAP): Plan działania dla samorządu lokalnego w celu udokumentowania propozycji prowadzących do redukcji emisji GHG. Przygotowanie LAP stanowi Fazę 2 Struktury ; plan dokumentuje wyniki Inwentaryzacji GHG samorządu lokalnego oraz Analizy emisji z aktywności społeczeństwa, Celów redukcji emisji oraz Strategii implementacji redukcji emisji LAP określa zarys kierunków strategicznych działania samorządu lokalnego w celu osiągnięcia celów redukcji oraz szczegółowych działań i przydziałów z budŜetu w pobliŜu terminu. Zaleca się uzyskanie akceptacji rady miasta dla LAP, w celu zwiększenia politycznego zaangaŜowania w projekt.

 

Samorząd lokalny: Władza lokalna odpowiadająca za rządy na określonym obszarze geopolitycznym danego kraju. Samorządy lokalne mogą być określane pojęciami: miasta, samorządy miejskie, gminy, powiaty, okręgi, regiony lub rady.

 

Środki: Są to działania zaplanowane lub podejmowane w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych.

 

Metan (CH4): Gaz powstający podczas rozkładu beztlenowego materiałów organicznych w środowiskach podmokłych, na wysypiskach miejskich i polach ryŜowych, a takŜe w Ŝołądkach bydła i innych zwierząt przeŜuwających. CH4 to główny składnik gazu ziemnego. StęŜenie metanu w atmosferze wzrasta w sposób stały od kilku stuleci równocześnie ze zwiększaniem się światowej populacji oraz rozwojem gospodarki na świecie. Główne źródła emisji metanu to wycieki i odprowadzanie z produkcji ropy i gazu, emisje rolnicze z fermentacji jelitowej i odpadów odzwierzęcych i (o największym znaczeniu w miastach) emisje z miejskich wysypisk.

 

Miejskie odpady stałe (MSW): Materiały odpadowe zbierane na terenie miasta i wywoŜone na wysypisko lub do spalarni.

 

Podtlenek azotu (N2O): Silny gaz cieplarniany powstający w stosunkowo małych ilościach, którego źródłami są pojazdy silnikowe oraz stosowanie w nawozach rolniczych. Podtlenku azotu nie naleŜy mylić z tlenkami azotu (NOx).

 

Kontrola operacyjna: Problem graniczny dotyczący inwentaryzacji związanych z działaniem podmiotów kontrolowanych przez samorząd lokalny lub jednostki zaleŜne posiadające pełne uprawnienia do wprowadzania i implementacji programów działania tych podmiotów. Zwykle to podmiot posiadający licencję na działalność sprawuje kontrolę operacyjną. Patrz teŜ Kontrola finansowa lub Kontrola udziałowa albo więcej informacji w Protokole lub odpowiednim Dodatku krajowym.

 

Ozon: Cząsteczka ozonu składa się z trzech atomów tlenu (O3) w odróŜnieniu od normalnego tlenu atmosferycznego (O2). Ozon jest o wiele bardziej reaktywny niŜ tlen; jest toksyczny dla ludzi i materii Ŝywej. Jako substancja zanieczyszczająca na poziomie gleby powoduje takŜe pewne szkody lasom. Ozon ma silne właściwości wchłaniające w określonych pasmach, dlatego zapobiega dochodzeniu szkodliwego promieniowania UV do ziemi. Ozon w stratosferze funkcjonuje zarówno jako gaz cieplarniany i filtr promieniowania UV. Spadek całkowitego stęŜenia ozonu w atmosferze oraz wynikający z tego wzrost penetracji promieniowania ultrafioletowego powoduje szkodliwe efekty, jak np. częstsze występowanie raka skóry.

 

ppmv: Ilość części na milion w objętości

 

Protokół: sOznacza Protokół analizy emisji GHG samorządu lokalnego (IEAP). MoŜna go pobrać ze strony http://www.iclei.org/ghgprotocol

 

Kwantyfikacja: Odnosi się do pomiaru, obliczania i raportowania inwentaryzacji emisji gazów

cieplarnianych oraz redukcji w wyniku stosowania środków do redukcji GHG.

 

Stopniowe wprowadzanie („ramp-in”):  Termin wykorzystywany do opisywania postępującego tempa wprowadzania środka. Na przykład środek polegający na wykonaniu izolacji wszystkich domów w mieście w okresie od 2010 do 2015 moŜna by określić jako „stopniowo wprowadzany” w ciągu 5 lat.

 

Zapis:  Dane wprowadzone do narzędzia do inwentaryzacji; mogą pochodzić z jednego licznika, jednego miejsca lub placówki albo miejsc lub placówe

 

Redukcja:  Potencjalne lub faktyczne obniŜenie poziomu emisji gazów cieplarnianych poprzez wprowadzenie środka. Termin „Redukcja” moŜna stosować zamiast „Zmniejszenia”.

 

Segment:  Zakres emisji, które są analizowane (np. segment aktywności samorządu lub segment aktywności społeczności).

 

Sektor:  odatkowy podział obszarów aktywności samorządu lub aktywności społeczności: budynki, flota pojazdów, mieszkalnictwo, handlowy, transport itd.

 

Stratosfera: Warstwa atmosfery nad troposferą sięgająca wysokości około 50 km.

 

Cel:  lCel(e) redukcji emisji ustalone przez radę miejską. Zaleca się, aby samorządy lokalne ustanowiły co najmniej krajowe cele dotyczące energii odnawialnej i redukcji emisji gazów cieplarnianych ustalone w marcu 2007 przez Radę Europy. Wśród celów są:

• Redukcja co najmniej 20% gazów cieplarnianych (GHG) emitowanych do roku 2020 – wzrastająca do 30%, jeśli istnieje międzynarodowe porozumienie zobowiązujące pozostałe kraje rozwinięte do „porównywalnej redukcji emisji oraz wzywającej bardziej ekonomicznie zaawansowane kraje rozwijające się do odpowiedniego zaangaŜowania się odpowiednio do swoich obowiązków i moŜliwości”.

• 20% udział w zuŜyciu energii odnawialnej do roku 2020 oraz dodatkowy cel uŜywania 10% energii odnawialnej w transporcie (w określonych warunkach).

 

Troposfera:  NajniŜsza warstwa atmosfery, w której zachodzą prawie wszystkie zjawiska pogody. Nazwa pochodzi od greckiego słowa „tropos” oznaczającego „zwrot”. Jest to warstwa atmosfery, w której dominują obracanie i mieszanie konwekcyjne.

 

Weryfikacja: Proces niezaleŜnego przeglądania danych zdefiniowany w ramach Protokołu z Kioto i Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (ETS). W ramach jest waŜne, aby samorządy lokalne stosowały rozległy proces weryfikacji danych wewnętrznych w celu potwierdzenia prawidłowości inwentaryzacji. JednakŜe NIE zaleca się, aby samorządy lokalne wdraŜały kosztowny proces pełnej weryfikacji (na tym etapie). Patrz Protokół lub odpowiedni Dodatek krajowy lub więcej informacji.

 

VKT:  Ilość przejechanych kilometrów – „kilometrówka”; źródło danych mogące słuŜyć do opracowywania analizy emisji z transportu w Społeczności.